Τι είναι ο μοντερνισμός;

Ο μοντερνισμός (από το γαλλικό μοντέρνο - σύγχρονο) είναι ένας γενικά αποδεκτός όρος για την τέχνη του τέλους του 19ου - το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Εφαρμόζεται σε σχολεία που διαφέρουν στην ιδεολογική τους αναζήτηση, συνδυάζοντας μη ρεαλιστικές τάσεις στην τέχνη και τη λογοτεχνία προς μία κατεύθυνση. Αυτό το φαινόμενο εμφανίστηκε στις αρχές του αιώνα και έγινε ευρέως διαδεδομένο στην Ευρώπη και στη Ρωσία.

Εγχειρίδιο οδηγιών

1

Οι φιλοσοφικές πηγές του μοντερνισμού στα τέλη του αιώνα ήταν νέες ιδεολογικές έννοιες, οι οποίες βασίστηκαν στην αρχή του ανορθολογισμού, δηλαδή αναγνώριση της αδυναμίας του ανθρώπινου νου στη γνώση του σύμπαντος, αναγνώριση της "χαοτικής" αρχής του. Αυτή η κατανόηση αντιστοιχούσε στην ανησυχητική κοσμοθεωρία ενός ατόμου εκείνης της εποχής, μια προαίσθηση γεγονότων κοντά σε μια καταστροφή ή αποκάλυψη. Ο γενικός χαρακτηρισμός της κρίσης, οι καταθλιπτικές διαθέσεις ονομάζονταν παρακμή. Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι έννοιες του «μοντερνισμού» και της «παρακμής» εντοπίστηκαν, ωστόσο, μια τέτοια κατανόηση απλοποιεί σημαντικά το νόημα αυτών των εννοιών.

2

Ο μοντερνισμός ως νέα τέχνη της νεωτερικότητας αντιτίθεται γενικά στην παραδοσιακή τέχνη στην επιλογή των θεμάτων δημιουργικότητας, μορφών, μέσων και μεθόδων ενσωμάτωσης της πραγματικότητας. Οι ιδέες του παράλογου και παράλογου χαρακτήρα του κόσμου διείσδυσαν σε διάφορα είδη δημιουργικότητας και άλλαξαν τη γενική ιδέα του ρόλου του καλλιτέχνη που θα μπορούσε να αντιληφθεί τον κόσμο μόνο υποκειμενικά. Οι μοντερνιστές φαντάστηκαν ότι ήταν δημιουργοί μιας νέας πραγματικότητας και μιας νέας τέχνης που αντιστοιχούσε στις τάσεις της εποχής.

3

Ο πολιτιστικός χώρος της εποχής του μοντερνισμού περιελάμβανε πολλές ανεξάρτητες κατευθύνσεις, οι οποίες ήταν διαφορετικές ως προς τη σημασία και την επιρροή τους στην ανάπτυξη της τέχνης στο σύνολό της: συμβολισμός, υπαρξισμός, εξπρεσιονισμός, φουτουρισμός, κυβισμός, φαντασία, σουρεαλισμός κλπ. Συνηθισμένες σε αυτές ήταν οι αρχές της άρνησης του ακαδημαϊκού πολιτισμού, οι παραδόσεις της τέχνης της προηγούμενης εποχής και, ως αποτέλεσμα, η απόρριψη της παραδοσιακής γλώσσας και η ενεργός αναζήτηση νέων τεχνικών απεικόνισης του κόσμου και του ανθρώπου. Μερικές φορές τέτοια πειράματα οδήγησαν σε εντελώς άσκοπες μορφές παρουσίασης του δημιουργικού υλικού, για παράδειγμα, «άσκοπη» γλώσσα που δημιουργήθηκε από cubo-futurists, η οποία κατέστρεψε ουσιαστικά το λεκτικό ύφασμα του κειμένου ή μια πλήρη απόρριψη των αρχών της γραμμικής αναπαραγωγής φαινομένων στη ζωγραφική.

4

Συμβατικά, η εποχή της ύπαρξης του μοντερνισμού μπορεί να χωριστεί σε διάφορα στάδια. Ο πρώιμος μοντερνισμός, ο οποίος διαμορφώθηκε στα ρεύματα συμβολισμού, ακμητισμού, φουτουριστικότητας στη δεκαετία του 10 του εικοστού αιώνα, διακρίθηκε από την ειδική δύναμη της άρνησης της παραδοσιακής, της συγκλονιστικής και ακραίας υπερβολής των έργων τέχνης. Μια ζωντανή απεικόνιση είναι η μοναχή του ηγέτη των συμβολιστών της Μόσχας Β. Μπριουσόφ, "Αφήστε τα αδύναμα πόδια σας", που έγινε μια συγκεντρωμένη εκδήλωση των επίσημων πειραμάτων των μοντερνιστών.

5

Κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η πορεία του Δαδαισμού εμφανίστηκε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και ζωγραφική, η οποία έγινε η ενσάρκωση του ακραίου παραλογισμού της ζωής, αρνούμενη τόσο τον άνθρωπο όσο και την τέχνη γενικά. Ο νταϊδισμός έχει διαμορφώσει τις πιο σημαντικές τεχνικές της νεωτεριστικής τεχνολογίας: την «αποσυναρμολόγηση» της πραγματικότητας σε ελλιπή θραύσματα, την «καλειδοσκόπηση» τυχαίων γεγονότων και τον χαοτικό συνδυασμό τους.

6

Στη δεκαετία του 1920 και του 1930, προέκυψε μία από τις πιο σημαντικές τάσεις στην τέχνη του μοντερνισμού - ο σουρεαλισμός. Ο σημερινός θεωρητικός Andre Breton διακήρυξε την απολύτως επαναστατική φύση του σουρεαλισμού ενάντια στα θεμέλια της ζωής, της ηθικής και της ανθρωπότητας. Ο Louis Aragon, ο Πάμπλο Πικάσο, ο Σαλβαδόρ Νταλί «εμφανίστηκε» από τα έντερα αυτής της κατεύθυνσης.

7

Στα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο μοντερνισμός ενσωματώθηκε στις περιοχές του «θεάτρου του παράλογου», των σχολείων του «νέου μυθιστορήματος», της «ποπ τέχνης», στην κινητική τέχνη κ.λπ. Στη δεκαετία του 60-70 εμφανίστηκε ο όρος «μεταμοντερνισμός» που συνδύαζε νέα φαινόμενα στην τέχνη αυτής της εποχής και επεκτάθηκε σε όλες τις ριζικές διαδικασίες της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των φεμινιστικών και αντιρατσιστικών κινημάτων.

8

Υπάρχει ένας άλλος ορισμός του μοντερνισμού ως ένα σύνθετο σύνολο ιδεολογικών και αισθητικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένων όχι μόνο των πρωτοποριακών κινήσεων, αλλά και του έργου εξαιρετικών σύγχρονων καλλιτεχνών που έχουν «ξεπεράσει τα όρια» των αισθητικών απόψεων και τεχνικών των μοντερνιστικών σχολών. Αυτός ο ορισμός καθιστά δυνατή τη μνεία των ονομάτων των M. Proust, D. Joyce, A. Bely, K. Balmont, J. Anouil, J. Cocteau, F. Kafka, A. Blok, O. Mandelstam και άλλων διάσημων καλλιτεχνών της εποχής μοντερνισμός.